Hòa Bình là tỉnh cửa ngõ vùng Tây Bắc tiếp giáp với thủ đô Hà Nội, nơi đây có nhiều di tích lịch sử của nền văn hóa Hòa Bình đã được nhiều nhà khảo cổ học phát hiện. Nhắc đến văn hóa Hòa Bình không thể không nhắc đến văn hóa của người Mường bởi đây là dân tộc chiếm 63,3% dân số sinh sống tại Hòa Bình. Trải qua quá trình hình thành và phát triển, người Mường Hòa Bình có những nét đặc trưng riêng về ngôn ngữ, trang phục, phong tục tập quán… hãy cùng Tiimtravelvisa tìm hiểu thêm về những lễ hội ở Hòa Bình tạo nên một khung cảnh tráng lệ, trù phú và đặc sắc trong hình ảnh văn hóa của vùng đất này.
Lễ hội sắc bùa
Đối với người Mường, đặc biệt là người Mường ở Hòa Bình, lễ hội hát bùa (tức rước cồng) là lễ hội ở Hòa Bình lớn và là di sản văn hóa quan trọng được tổ chức hàng năm trong dịp Tết cổ truyền của dân tộc Mường. “Phường Bầu” là tên gọi của tổ chức nhân dân hát bùa, thường có từ 12 người trở lên, đều biết đánh chiêng và hát quan họ (dân ca Mường). Lễ hội diễn ra từ mùng 1 Tết và thường kéo dài từ 7 đến 15 ngày. Trưởng phòng bùa là một ông thầy bình thường, phải là người có giọng nói hay và tài ứng biến. Các em học sinh luôn ra khỏi nhà để đi xem cồng chiêng.
Trước khi ra về, giáo viên thường đọc dòng bắt đầu. Bùi phường đi lại, đánh các bài chiêng khác nhau và hát ngẫu hứng, dù là chiêng một, hai, ba, bốn hay chiêng bốn. Theo phong tục của người Mường, thầy xứ sẽ đi thăm nhiều nhà và hát chúc Tết, đến trước cửa một nhà nào đó, thầy xứ sẽ đánh chiêng và hát bài mở cửa để gia chủ mở cửa mời vào. Hội trường duyên dáng vừa đi vừa hát những bài ca ngợi gia đình chủ nhà thịnh vượng. Nếu nhà không mời người hầu lên gác, gia chủ sẽ biếu thầy một thúng gạo nhỏ, thầy sẽ hát một bài để cảm ơn gia chủ. Cứ như vậy, các phường sẽ lần lượt đến các nhà khác trong làng. Nếu hát hay, đối đáp hay thì giáo xứ sẽ được chủ sự mời uống rượu, hát tiếp và được chủ tế cho quà, gạo, bánh kẹo khi giáo xứ ra về để cảm tạ.
Lễ hội đền Bờ
Nhìn lại lịch sử Đền Bờ hay còn gọi là đền Thác Bờ gắn liền với cuộc khởi nghĩa của vua Lê Lợi vào mùa xuân năm 1431. Tương truyền, khi quân của vua Lê đến Thác Bờ thì giữ vững được sự giúp đỡ của nhân dân. trong khu vực. Trong đó có chị Đinh Thị Vân, người dân tộc Mường, xã Vầy Nưa. Bà kêu gọi nhân dân quyên góp lương thực, thực phẩm để nuôi quân và chèo thuyền đưa quân đi dẹp loạn. Hàng năm, như năm Nhâm Dần 2022, Lễ hội Đền Bờ được mở từ mùng 2 Tết và kéo dài đến hết mùng 3 Âm lịch. Khi du khách đến với khu du lịch Đền Bờ sẽ chỉ có một phương tiện di chuyển duy nhất là đường thủy.
Vì vậy, cứ vào dịp đầu năm, khách hành hương từ khắp nơi lại kéo về đây để lễ đền Trình, sau đó là đến đền Chúa để cầu may mắn, hạnh phúc và bình an. Sau khi hành hương xong, bạn có thể nếm thử món cá nướng vàng ươm, thơm phức chính hiệu từ sông Đà hay món gà nướng trên bếp than nóng hổi... Di tích đền Bờ nói riêng, nằm trên địa bàn xã Thung Nai (Cao Phong) và xã Vầy Nưa (Đà Bắc), đến đây, du khách sẽ được hòa mình vào thiên nhiên tươi đẹp giữa sông nước mênh mông, được tham quan, chiêm ngưỡng. các bản làng dân tộc Mường, Dao đậm đà bản sắc dân tộc.
Lễ hội xuống đồng (mùa vua, khai hè)
Lễ hội Khuống Mùa (xuống đồng) được tổ chức vào ngày mồng tám tháng giêng hàng năm với mong muốn cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Lễ hội thường diễn ra ở các vùng như: Mường Động (Kim Bôi), Mường Bi (thuộc xóm Lũy, huyện Tân Lạc) Mường Chiềng, Mường Vang (thuộc xã Tân Lập, huyện Lạc Sơn). Buổi lễ diễn ra trong không khí trang nghiêm và thiêng liêng.
Lễ hội được chia thành hai phần chính là phần lễ và phần hội. Trong phần lễ, có một đội chuyên rước kiệu Đức Thánh từ đền ra sân lễ rồi quay lại đền với cờ hiệu, quyền trượng trang trọng, với sự tham gia của các cụ cao niên, thầy cúng và nhân dân trong làng. . Phần hội sôi nổi với các trò chơi dân gian như: bắn nỏ, kéo co, cướp giật, cù, ném còn...; Các hoạt động văn hóa dân gian độc đáo và thú vị như: thi sắc bùa, hát đôi, hát giao duyên, trình diễn trang phục dân tộc và các món ăn ngon như xôi ngũ sắc, thịt nướng, rượu ngâm… Chắc chắn một lần bạn đã tham gia lễ hội sôi động và náo nhiệt này tại Hòa Bình, bạn sẽ không thể nào quên được.
Lễ hội Mường Vôi
Lễ hội đu Mường Vôi đã tồn tại hơn 100 năm, thấm đẫm bản sắc văn hóa của người Mường Vôi nói riêng và dân tộc Mường huyện Lạc Sơn nói chung. Do chiến tranh, Lễ hội đu Mường Vôi bị gián đoạn một thời gian và không được tổ chức, nhưng đến nay Lễ hội đu Mường Vôi đã được khôi phục và tổ chức định kỳ với nhiều hoạt động phong phú, trong đó nổi bật là đánh đu, ném còn và các hoạt động quen thuộc khác.
Trò chơi dân gian.
Lễ hội đu Mường Vôi năm nay được tổ chức ngắn gọn trong một ngày. Phần lễ gồm có dâng hương Thành hoàng, đọc lời khai hội và đánh trống khai hội. Phần hội có các hoạt động đánh đu, ném còn, bắn nỏ, kéo co, bóng chuyền, ném đĩa, đẩy gậy. Đặc biệt, trong hội đu Voi còn có các nghệ nhân hát để động viên hội và cầu chúc cho mọi người, mọi nhà một mùa xuân bình an, đủ đầy. Ngoài ra, lễ hội đu Voi năm nay còn có sự tham gia của một số nghệ nhân trong và ngoài huyện, biểu diễn các tiết mục đặc sắc như đánh cồng chiêng, độc tấu các loại nhạc cụ dân tộc truyền thống như sáo, đàn nhị, đàn bầu…
Lễ hạ đòn vào ngày mồng 7 khai hạ có ý nghĩa vô cùng đặc biệt, quan niệm rằng năm nào đòng đòng về làng thì năm đó cả làng ấm no, vạn sự tốt lành. Lễ hội đu Voi được duy trì không chỉ có ý nghĩa to lớn về giá trị văn hóa, mà còn là dịp để những người con quê hương, toàn thể người Mường tưởng nhớ đến ông bà, tổ tiên và những người có công. .
Lễ hội lúa gạo Mường Rậm
Đối với người Kinh, Tết Nguyên đán sẽ là cái Tết lớn nhất trong năm, còn với người Mường Răm ở hồ Thịnh - Hòa Bình, Tết Cơm Dẻ là lễ hội lớn nhất và đông người nhất. Và điểm đặc biệt của ngày lễ này là người ta chỉ ăn chay và chỉ làm lễ.
Ngày nay, với sự phát triển kinh tế - xã hội, sau khi cúng cơm chay cúng gia tiên, các gia đình còn tổ chức cúng các món mặn như cá nướng, thịt ba chỉ, rau củ… Gia chủ có thể mời thầy phù thủy nổi tiếng trong làng về cúng hoặc cúng cho mình, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, vạn vật tốt tươi, con người khỏe mạnh. Sau lễ cúng cũng là lúc cả gia đình quây quần bên mâm cỗ đón Tết, hưởng lộc. Sáng ngày 26 tháng 10 âm lịch, anh em, bạn bè thân hữu gần xa đến chung vui với gia chủ. Mọi người cùng thưởng thức một chút cơm đe để cầu may mắn và sức khỏe.
Nếu muốn biết thêm về những nét văn hóa đặc sắc cũng như con người của mảnh đất Hòa Bình thân yêu thì nhất định đừng bỏ qua những lễ hội Hòa Bình nổi tiếng tại đây nhé.
