Với hơn 300 năm lịch sử, Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ có những nét đặc trưng riêng biệt, từ các hoạt động tín ngưỡng đến các trò chơi dân gian, đặc sản vùng biển và các màn diễu hành đầy màu sắc. Lễ hội không chỉ là nơi quy tụ người dân địa phương, mà còn thu hút đông đảo khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan và trải nghiệm.
Nơi tổ chức của lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ
Lễ hội Nghinh Ông tại huyện Cần Giờ được tổ chức tại nhiều địa điểm quan trọng trong khu vực, bao gồm di tích kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố Lăng Ông Thủy Tướng (hay còn gọi là Thạnh Phước Lạch), Công viên văn hóa di tích lịch sử quốc gia Căn cứ Rừng Sác, di tích lịch sử cấp thành phố đình Cần Thạnh và trên các con đường trung tâm của thị trấn Cần Thạnh. Ngoài ra, Lễ hội còn diễn ra trên biển, tạo nên một không gian rộng lớn và đa dạng cho các hoạt động văn hóa và lễ hội.
Ngoài các địa điểm lễ hội chính, còn có nhiều đình, miếu có thờ cá Ông trong khu vực như di tích kiến trúc cấp thành phố đình Bình Khánh (xã Bình Khánh), đình Đồng Hòa (xã Long Hòa), đình An Thới Đông, đình Thạnh An (xã Thạnh An), đình Tam Thôn Hiệp (xã Tam Thôn Hiệp), đình An Thới Đông (xã An Thới Đông) và miếu Bà (xã Long Hòa). Tại các đình, miếu này, người dân cũng tổ chức lễ cúng Ông vào ngày rằm (15 tháng 8 âm lịch), trước khi tham dự Lễ hội Nghinh Ông tại thị trấn Cần Thạnh. Đây là những nơi linh thiêng, đặc biệt quan trọng đối với tín ngưỡng và văn hóa của người dân trong khu vực.
Nguồn gốc của lễ hội Nghinh Ông
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ là một trong những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của ngư dân ven biển nơi đây. Lễ hội được tổ chức để tỏ lòng biết ơn và tôn vinh Thần Nam Hải (cá Ông) và Thần Biển, cầu nguyện cho sự bình an và thành công trong mùa đánh bắt mới. Nguồn gốc của lễ hội này được liên kết với một truyền thuyết dân gian được du nhập vào Cần Giờ từ các tỉnh ven biển từ Quảng Bình đến Hà Tiên trong quá trình giao lưu văn hóa của ngư dân.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ thường được tổ chức vào tháng 8 âm lịch (tháng 9 dương lịch) hàng năm tại các địa điểm linh thiêng của khu vực, như Lăng Ông Thủy Tướng, Công viên văn hóa di tích lịch sử quốc gia Căn cứ Rừng Sác, đình Cần Thạnh và các đình, miếu có thờ cá Ông khác. Lễ hội có nhiều hoạt động văn hóa đa dạng và phong phú như đón ông, đánh trống, múa lân, diễu hành trên biển, hội chợ văn hóa, cùng các trò chơi dân gian như bắn trứng, kéo co, đua thuyền... Tất cả tạo nên một không khí sôi động, hào hứng và ấm áp của cộng đồng ngư dân trong khu vực.
Ý nghĩa của lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ không chỉ là dịp để ngư dân thưởng thức những hoạt động giải trí mà còn thể hiện tinh thần "uống nước nhớ nguồn". Đây là lúc để những ngư dân tưởng niệm về những người tiền bối của họ, những người đã có công chế tạo ra các phương tiện đi biển và các ngư cụ để hỗ trợ cho nghề của họ, những người đã mất đi và cả những người đã hy sinh trong lòng biển. Ngoài ra, lễ hội cũng là cơ hội để ngư dân nghỉ ngơi, vui chơi giải trí, gặp gỡ bạn bè và trao đổi kinh nghiệm về nghề. Vì vậy, đây đã trở thành ngày Tết của ngư dân và cũng là ngày Tết Trung Thu của trẻ em trên toàn huyện Cần Giờ.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ được tổ chức mỗi năm, nhưng quy mô của nó phụ thuộc vào tình hình kinh tế của ngư dân và kết quả đánh bắt trong năm đó. Trong hơn 10 năm qua, tại di tích Lăng Ông Tủy Tướng, thị trấn Cần Thạnh, Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ đã được tổ chức rất tế nhị hoặc rất trang trọng, tùy thuộc vào hoàn cảnh. Lễ hội đã phục hồi và phát triển nghi lễ chính, trở thành lễ hội lớn thu hút đông đảo ngư dân ven biển và khách thập phương đến dự bao gồm cả huyện Cần Giờ và Thành phố Hồ Chí Minh.
Các hoạt động sôi nổi tại lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ bao gồm nhiều hoạt động như viếng nghĩa trang liệt sỹ rừng Sác Cần Giờ, lễ thượng đại kỳ lễ hội, chương trình khai mạc và mừng công ngư dân Cần Giờ, cúng tiền hiền hậu hiền, bạn cũ lái xưa, chương trình nghệ thuật Nghinh Ông Cần Giờ - Đêm hội Trăng rằm, đoàn thuyền hoa đăng, thả đèn trên biển, lễ Nghinh Ông trên biển và đón đoàn Nghinh về Lăng Ông Thủy tướng.
Lễ hội cũng mang đến nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, trò chơi dân gian, vui chơi giải trí lành mạnh, tạo không khí vui tươi, phấn khởi cho mọi tầng lớp nhân dân và đóng góp vào sự phát triển ngành du lịch huyện Cần Giờ.
Một trong những sự kiện thu hút sự quan tâm của công chúng là triển lãm trưng bày hình ảnh và hiện vật phục chế các phương tiện đánh bắt truyền thống của ngư dân Cần Giờ, cùng với các hoạt động sản xuất và văn hóa của vùng sông biển trong các thời kỳ khác nhau, cùng với việc giới thiệu bộ sưu tập "Vỏ sò ốc, san hô đặc trưng của các vùng biển Việt Nam". Ngoài ra, Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ còn có các hoạt động đặc sản và du lịch biển, kèm theo phiên chợ hàng Việt, trưng bày và mua bán các sản phẩm OCOP Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh khác.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh, thể hiện niềm tin, tín ngưỡng, quan niệm và tri thức dân gian của ngư dân địa phương trong cuộc sống và công việc đánh bắt thủy hải sản trên biển. Với các nghi thức, nghi lễ, trò chơi độc đáo, lễ hội này phản ánh bản sắc văn hóa của ngư dân ven biển và được coi là di sản văn hóa phi vật thể đại diện cho ngư dân ven biển huyện Cần Giờ.
Mặc dù có những nghi thức lễ chính tương đồng với các lễ hội Cầu Ngư và Nghinh Ông khác trong khu vực, nhưng Lễ hội Nghinh Ông tại huyện Cần Giờ lại có những đặc trưng riêng về nghi tiết lễ hội và thời gian diễn ra vào dịp Tết Trung Thu. Ngoài ra, còn có nhiều câu chuyện dân gian, huyền thoại liên quan đến lịch sử hình thành và phát triển của vùng đất rừng ngập mặn Cần Giờ, tạo nên một lễ hội Nghinh Ông với màu sắc riêng biệt của địa phương.
